Hoe er te geraken?
Je bereikt het fort van Oelegem via de E34 snelweg, afrit 19 (Ranst-Zandhoven-Schilde). Je rijdt richting Oelegem tot huisnummer 56 waar je rechts afslaat (pres. Kennedylaan), nog eens rechtsaf (Venusstraat), nog een derde keer rechtsaf (Knodbaan) en tenslotte linksaf bij het antitankkanaal (Goorstraat).
Natuur2000 en de vleermuizen
In 1984 nam de Vlaamse Jeugdbond voor Natuurstudie en Milieubehoud Natuur 2000 het Fort van Oelegem in beheer als natuurreservaat. Het fort biedt vleermuizen een onderkomen dat voldoet aan de strenge eisen die deze gevleugelde zoogdieren stellen aan hun winterverblijf. Om hun lichaamstemperatuur zo laag mogelijk te laten dalen moet het er koud zijn : liefst tussen 0 en 10 °C. Vleermuizen hebben ook een grote luchtvochtigheid nodig, opdat ze ’s winters niet uitdrogen. Voor de rest zijn ze gesteld op rust. Als ze verstoord worden, kost het de diertjes veel energie om hun hartslag terug te versnellen en hun lichaamstemperatuur terug te doen oplopen. Die energie hebben ze nodig om de winter zonder eten door te komen. Het is dus niet denkbeeldig dat verstoorde vleermuizen het einde van de winter niet halen.
Om de overwinterende vleermuizen de nodige rust te garanderen wordt het fort jaarlijks afgesloten in de periode oktober-april. Het aantal overwinterende vleermuizen is de voorbije jaren spektaculair gestegen zodat het fort van Oelegem is uitgegroeid tot één van de belangrijkste overwinteringsplaatsen voor vleermuizen in Vlaanderen en zelfs op Westeuropees niveau een belangrijke plaats bekleedt. In het fort werden al tien verschillende vleermuizensoorten waargenomen. De Watervleermuis is gewoonlijk het meest vertegenwoordigd. Op de tweede plaats komen de Baardvleermuizen gevolgd door de Franjestaart, een zeldzame vleermuizensoort, waarvoor het Fort van Oelegem de belangrijkste overwinteringsplaats is in Vlaanderen. De andere soorten komen in kleine aantallen voor : de zeer zeldzame Ingekorven vleermuis, de Meervleermuis, de Grootoorvleermuis en de Grijze grootoorvleermuis. Deze laatste werd nog maar één keer in het fort gedetermineerd. Dat geldt ook voor de Brandt’s vleermuis en de Ruige Dwergvleermuis. Van de gewone dwergvleermuis overwinteren er gewoonlijk een twintig tot dertig exemplaren.
Iedere zomer is het Fort van Oelegem op aanvraag onder leiding van een gids te bezoeken.
Jaarlijks organiseert Natuur 2000 er ook een opendeurdag en enkele openbare vleermuisavonden.
Voor meer informatie kan u contact opnemen met het bondssecretariaat van Natuur 2000.
Historisch en militair
Het Fort van Oelegem is een betonnen pantserfort, gebouwd in de periode 1909-1914, in het kader van de algemene uitbreiding van de Verstekte stelling Antwerpen. Het is van het type ‘eerste orde met samengevoegde caponnières’, het zwaarst bewapend en tevens grootste type fort van de Antwerpse buitenlinie. Tijdens de slag om Antwerpen eind september – begin oktober 1914, lag Fort Oelegem buiten de eigenlijke aanvalszone en ontsnapte zo aan de vernietiging door de zware Duitse belegeringsartillerie. Na de val van Antwerpen komt het fort in handen van de Duitsers, die in 1917 de kanonnen verwijderen. Tussen de twee oorlogen gebruikt het Belgische leger het fort als artilleriekazerne om het eind jaren ’30 om te bouwen tot infanteriesteunpunt. In de zelfde periode wordt ook de antitankgracht gegraven langs de forten ten noorden van het Albertkanaal. In mei 1940 speelt het fort van Oelegem geen enkele strategische rol meer. Na de bevrijding van Antwerpen (4/9/1944) dient het als communicatiecentrum voor de geallieerde luchtdoelbatterijen bij de verdediging van Antwerpen tegen de V1-bommen. Na de oorlog wordt het fort militair gedeklasseerd. Sedert 1984 wordt het fort gehuurd door de Vlaamse jeugdbond voor natuurstudie en milieubehoud Natuur 2000 die er een natuureducatief centrum van maakt, annex vleermuizenreservaat. Op 9 juni 1995 wordt het fort geklasseerd als monoment en krijgt het eindelijk de bescherming die het verdient. Met zijn vrijwel intacte gebouwenstructuur is Fort Oelegem een uniek voorbeeld van een fort van eerste orde en van nationale vestingbouwkunde in het algemeen. Terwijl in andere forten een belangrijk gedeelte van de metalen onderdelen tijdens de tweede wereldoorlogwerden verwijderd zijn in Oelegem o.a. de plaataffuiten van de kanonnen, de pantserdeuren, enkele munitieliftjes en de afzuigkap van de keuken op miraculeuze wijze bewaarde gebleven.
Download Inschrijvingsformulier
